Khủng hoảng tuổi lên 3: Làm gì để cùng con vượt qua giai đoạn này?
Không ít cha mẹ nói rằng ở thời điểm 1 -2 tuổi, con họ rất dễ thương. Trẻ ngoan ngoãn và nghe lời, cực kỳ dễ thương và luôn mang lại tiếng cười cho mọi người. Bé đã biết cách tự làm không ít việc cho mình, biết tự mặc quần áo, học cách thể hiện suy nghĩ và đề xuất ý kiến. Bé có thể chơi mà không cần sự giúp đỡ của người lớn. Nhưng bỗng nhiên chỉ khoảng vài tháng sau, khi trẻ bước vào 3 tuổi. Phụ huynh cảm thấy vô cùng ngạc nhiên đối với các hành vi của con mình. Không hiểu tại sao con mình lại như vậy?
1. Thế nào là khủng hoảng tuổi lên 3?
Khi nghe đến cụm từ “khủng hoảng” ắt hẳn cha mẹ sẽ cảm thấy nó vô cùng nghiêm trọng. Thế nhưng thực tế đây là một bước ngoặt trong quá trình phát triển tinh thần bình thường của con trẻtrẻ nhỏ|bé}. Ở trẻ em sẽ trải qua những cuộc “khủng hoảng” vào thời điểm sơ sinh, lúc 1 tuổi, lúc 3 tuổi, lúc 13 tuổi và lúc 17 tuổi. Những cuộc “khủng hoảng” này thực tế chỉ là những cột mốc phát triển trong sự thay đổi về cách con trẻ nhìn nhận về bản thân mình và môi trường xung quanh. Ở giai đoạn 3 tuổi, bé phát triển mạnh nhận thức và quan sát, thường làm theo người lớn và trải nghiệm nhu cầu giao tiếp.
Khả năng suy nghĩ của bé tăng nhanh, trẻ muốn nói cho phụ huynh hiểu nhưng bởi vì khả năng diễn đạt chưa tốt nên đôi khi gây mâu thuẫn. Trẻ nhận ra bản thân mình là một cá thể độc lập, khác với người khác. Trẻ tự chủ hơn, đòi tự làm và không cho cha mẹ giúp. Hiện tượng “con tự làm” bên cạnh ý nghĩa bé muốn tự chủ nó còn có ý nghĩa rằng bé muốn tách ra khỏi người lớn, điều mà cha mẹ thường không thích nhất. Có lẽ cha mẹ chưa chuẩn bị tinh thần khi con mình bắt đầu tự chủ. Điều này gây nên mâu thuẫn giữa cha mẹ và con.
Khả năng cảm xúc cũng dần phát triển. Bên cạnh các cảm xúc vui buồn bé có thể cảm thấy tự hào, xấu hổ, đồng cảm,…Nên sẽ có những lúc bạn thấy rất ngạc nhiên do những phản ứng kì lạ của bé, không đáng yêu như trước.
2. Biểu hiện của khủng hoảng lên 3
Cuộc “khủng hoảng” này như một giai đoạn phát triển thông thường của trẻ. Nó sẽ trở nên dễ dàng hơn khi cha mẹ hiểu về nó.
Những biểu hiện như:
Phản ứng tiêu cực: nó liên quan đến thái độ của bé với người khác. Chẳng hạn như, đứa trẻ không nghe theo một số yêu cầu của người lớn và làm ngược lại. Bé bướng bỉnh không làm theo những gì trước đây bố mẹ chỉ dẫn, không thực hiện những quy tắc bố mẹ đưa ra (trước đó bé vẫn thực hiện).
Sự ngang bướng: thể hiện một phản ứng gay gắt đối với quyết định của chính mình. Ví dụ, đứa trẻ khăng khăng đòi hỏi về quyền quyết định của bản thân.
Tự chủ: ví dụ như trước kia, khi trẻ muốn thực hiện một điều gì thì sẽ xin phép bố mẹ trước. Tuy nhiên hiện tại trẻ hay tự làm mà không cần sự cho phép của ai cả.
Bé có thể không hứng thú với những thứ trước kia đã từng rất thích. Không chỉ vậy còn có các hành vi rất ngang ngược. Bạn có thể nhận thấy trẻ “ăn vạ” khác hơn so với trước. Hành vi ăn vạ lâu hơn và cường độ dữ dội. Đôi khi bạn đáp ứng nhu cầu của trẻ rồi nhưng vẫn không ngừng ăn vạ.
Thực chất trẻ nhỏ cũng rất khó khăn trong giai đoạn này, trẻ cũng hoàn toàn không mong muốn bản thân như vậy. Tuy nhiên đây là một quá trình tất yếu để phát triển.
3.1 Giúp bé giải tỏa cảm xúc
Khi trẻ có những cảm xúc tiêu cực hay những hành vi không kiểm soát, giận giữ, bạn hãy giúp trẻ giải tỏa các cảm xúc tiêu cực đó ra bên ngoài (Chẳng hạn như, các cảm xúc như phẫn nộ và tức giận có thể được giải tỏa bằng những trò chơi vận động).
3.2 Hãy lưu ý khi nói với bé
Cha mẹ hãy lưu ý khi nói với con trẻ, bởi vì ở tuổi này trẻ đã có thể hiểu nhiều điều từ lời nói của người lớn.
“Một đứa trẻ ngoan là sẽ không bao giờ giận dữ”
“Một đứa trẻ tốt sẽ không hỗn với bố mẹ”.
Cha mẹ không nên sử dụng một hành vi không tốt của trẻ mà đánh giá cả con người đứa trẻ.
3.3 Cho phép bé quyền tự quyết
Khi đứa trẻ mong muốn tự mình quyết định. Phụ huynh hãy cho phép trẻ đưa ra lựa chọn tự do (nếu nó khả thi và không gây nguy hiểm). Điều này xây dựng trách nhiệm và niềm tin của bé vào bản thân mình.
3.4 Không đàn áp trẻ dưới mọi hình thức
Không đàn áp các ý kiến của bé, có thể hỗ trợ trẻ cùng tìm ra một giải pháp khả thi. Bạn có thể sử dụng hình phạt với trẻ nhưng hãy giải thích rõ ràng cho trẻ tại sao. Nếu trẻ sai, hãy giải thích rõ ràng nó sai như thế nào và tại sao bạn không đồng ý. Mặc dù vậy, trong mọi tình huống (kể cả khi phạt bé) thì cha mẹ vẫn cho trẻ hiểu rằng cha mẹ vẫn rất yêu trẻ. Chẳng hạn như : khi bé làm điều gì sai, bạn có thể phạt bé, nhưng hãy nói rõ ràng rằng mẹ phạt bởi vì con có hành vi đó không đúng, nhưng mẹ thì vẫn yêu thương con”. Điều này làm cho trẻ cởi mở hơn và cảm thấy tự tin trong gia đình.
3.5 Luôn nhất quán với trẻ
Gia đình vẫn nên có các quy tắc riêng. Và dù bé hay bất kỳ thành viên nào phạm phải cũng sẽ phải nhận hình phạt như nhau.
Đây không chỉ là cuộc “khủng hoảng” của riêng trẻ mà còn của bậc phụ huynh.
4. Kết luận
Khủng hoảng lên 3 rõ ràng không đơn thuần chỉ là cuộc “khủng hoảng” của riêng đứa trẻ. Mà rõ ràng nó cũng là cuộc khủng hoảng của cả cha mẹ. Cha mẹ hoang mang với các hành vi và cảm xúc của con mình. Rồi từ đó lại vô tình làm tổn thương đứa trẻ.
Người lớn cũng cần hiểu rằng xung đột với trẻ trong nhiều lần trong cuộc khủng hoảng năm thứ ba là điều tất yếu. Nhưng phụ huynh không được làm ảnh hưởng tâm lý của bé. Nếu trẻ phải liên tục kìm nén những nhu cầu của bản thân. Trẻ luôn phải lo lắng cố gắng đoán ý kiến của người khác và hành động theo ý người khác muốn. Điều này chắc chắn gây nên sự phát triển tâm lý không tốt cho trẻ. Hãy cùng con vượt qua giai đoạn này để bé phát triển khỏe mạnh nhé.